Deelnemende kunstenaars: Anastasia Eggers, Abelardo Gil-Fournier & Jussi Parikka, Marzia Migliora, Uriel Orlow, Gerard Ortín Castellví, Rural School of Economics, Debbie Schoone
Gelegen tussen Delft, Den Haag en Hoek van Holland, langs de Noordzeekust, bevindt zich een gebied dat geen seizoenen kent en waar ’s nachts de hemel verlicht is met een oranje gloed. We spreken hier over het Westland: ooit een agglomeratie van boerendorpen, waar dankzij het milde klimaat en de kleigrond wijnranken en aardappelvelden groeiden. Met 2.300 hectare aaneengesloten glazen kassen is het Westland inmiddels verworden tot het grootste glastuinbouwgebied ter wereld, waar druivenranken hebben plaatsgemaakt voor innovatieve agribusiness en de intensieve teelt van hoofdzakelijk groenten, vruchten, snijbloemen en sierplanten. Aan de hand van het werk van acht kunstenaars maakt de tentoonstelling DE GLAZEN STAD een verkenning van het Westland. De werken in de tentoonstelling bieden inzicht in de relatie tussen landbouw, technologische innovatie en transformatie, de verhoudingen tussen natuurlijk en artificieel, economie en ecologie, en de toekomst van voedselproductie.
In het boek Being Ecological (2018) betoogt filosoof Timothy Morton dat klimaatverandering tienduizend jaar geleden in Mesopotamië begon met de ontwikkeling van de landbouw.
Mensen vestigden zich in steden en hun beschaving en samenleving begonnen zich af te scheiden van de niet-menselijke omgeving, waarnaar kort daarna werd verwezen als het domein ‘natuur’. Industriële landbouw, waaronder glastuinbouw, zou beschouwd kunnen worden als de belichaming van de scheiding tussen natuur en cultuur, waarbij land wordt losgezongen van de omgeving en tot beheersbare gesloten domeinen voor de veelal monoculturele teelt van gewassen wordt omgezet. Daarbij is industriële landbouw tegenwoordig het slachtoffer van ideeën van technologische ontwikkeling en ‘vooruitgang’, als categorisch binnen kapitalistische productie.
Dat wil zeggen: in plaats van haar primaire verantwoordelijkheid voor het produceren van voedsel te kunnen vervullen wordt landbouw en de teelt van gewassen—vaak tegen wil en dank—een middel gericht op winstmaximalisatie. Zodoende verschuift het belang naar een ongelijke en uitputtende relatie die het ecosysteem ondermijnt.
De tentoonstelling richt zich op het Westland als glazen complex en model voor de conjunctuur van discipline-van-mensen/discipline-van-machines/discipline-van-planten.
Denk hierbij aan de precaire seizoensarbeid van arbeidsmigranten, het inzetten van drones in kassen bij de bestrijding van insecten, en de genetische modificatie van zaden en veredeling van planten. Met andere woorden, de glazen stad als een plek waar tijd, arbeid en processen gesynchroniseerd en gestroomlijnd worden om het maximale aantal calorieën of opbrengst van een minimale hoeveelheid land te onttrekken. Is de economische horizon van winstmaximalisatie nog wel langer houdbaar binnen een dergelijke energie-intensieve sector, die momenteel nog sterk afhankelijk is van fossiele brandstoffen? Een sector die tegelijkertijd gebukt gaat onder tekorten aan grondwater, een stikstof- en energiecrisis, als aangewakkerd door geopolitieke conflicten en de oorlog in de Oekraïne. Kan technologische innovatie de grenzen van dit systeem verder oprekken om de stabiliteit van agribusiness-as-usual te blijven garanderen, of noodzaakt de ecologische realiteit een andere verhouding tot voedselproductie? Hoe ziet de toekomst van de glazen stad eruit?
Timothy Morton, Being Ecological. Londen: Penguin Random House, 2018, pp. 49-50.
↩
Jose Luis Vivero Pol, Food as Commons: Reframing the Narrative of the Food System, PhD. thesis, Centre for Philosophy of Law, Université Catholique de Louvain, 2013.
↩
Donna Haraway en Anna Tsing, Reflections on the Plantationocene, Edge Effects Magazine (2019), p. 6.
↩
Samengesteld door Niekolaas Johannes Lekkerkerk, met assistentie van Sergi Pera Rusca.
DE GLAZEN STAD is mede mogelijk gemaakt met ondersteuning van het Gieskes-Strijbis Fonds, Gemeente Delft, FONDS21, Mondriaan Fonds, Overvoorde Gordon-Stichting / Pauwhof Fonds, the Swiss Arts Council Pro Helvetia.
Mensen vestigden zich in steden en hun beschaving en samenleving begonnen zich af te scheiden van de niet-menselijke omgeving, waarnaar kort daarna werd verwezen als het domein ‘natuur’. Industriële landbouw, waaronder glastuinbouw, zou beschouwd kunnen worden als de belichaming van de scheiding tussen natuur en cultuur, waarbij land wordt losgezongen van de omgeving en tot beheersbare gesloten domeinen voor de veelal monoculturele teelt van gewassen wordt omgezet. Daarbij is industriële landbouw tegenwoordig het slachtoffer van ideeën van technologische ontwikkeling en ‘vooruitgang’, als categorisch binnen kapitalistische productie.
Dat wil zeggen: in plaats van haar primaire verantwoordelijkheid voor het produceren van voedsel te kunnen vervullen wordt landbouw en de teelt van gewassen—vaak tegen wil en dank—een middel gericht op winstmaximalisatie. Zodoende verschuift het belang naar een ongelijke en uitputtende relatie die het ecosysteem ondermijnt.
Denk hierbij aan de precaire seizoensarbeid van arbeidsmigranten, het inzetten van drones in kassen bij de bestrijding van insecten, en de genetische modificatie van zaden en veredeling van planten. Met andere woorden, de glazen stad als een plek waar tijd, arbeid en processen gesynchroniseerd en gestroomlijnd worden om het maximale aantal calorieën of opbrengst van een minimale hoeveelheid land te onttrekken. Is de economische horizon van winstmaximalisatie nog wel langer houdbaar binnen een dergelijke energie-intensieve sector, die momenteel nog sterk afhankelijk is van fossiele brandstoffen? Een sector die tegelijkertijd gebukt gaat onder tekorten aan grondwater, een stikstof- en energiecrisis, als aangewakkerd door geopolitieke conflicten en de oorlog in de Oekraïne. Kan technologische innovatie de grenzen van dit systeem verder oprekken om de stabiliteit van agribusiness-as-usual te blijven garanderen, of noodzaakt de ecologische realiteit een andere verhouding tot voedselproductie? Hoe ziet de toekomst van de glazen stad eruit? 
